Sokakta yürürken Arabulucu tabelalarını görmeyen kişi yoktur herhalde. Peki bu uyuşmazlık çözüm yolu hakkında ne kadar bilgi sahibiyiz? İş hayatımızda ya da özel hayatımızda karşılaşabileceğimiz bir hukuki uyuşmazlıkta bize ne gibi bir fayda sağlayabilir?

Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu arabuluculuğu “sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyari olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemi” olarak tanımlamaktadır.

Söz konusu tanımda belirtilen uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişi de arabulucudur.

Her ne kadar kanun maddesinde ihtiyari, yani isteğe bağlı olan bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak belirtilmişse de bazı tip hukuki uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvuru zorunlu dava şartı olarak karşımıza çıkmaktadır. Yani taraflar uyuşmazlık konusunda arabuluculuğa başvurmadan o uyuşmazlığa ilişkin dava açamayacaklardır. Peki hangi hallerde zorunlu olarak arabuluculuğa başvurulması gerekmektedir?

  1. Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda arabuluculuğa başvurulması dava şartıdır. (İş Mahkemeleri Kanunu Kapsamında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk)
  2. Ticari davalardan konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması dava şartıdır. (Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk)
  3. Tüketici mahkemelerinde görülen ve tüketici hakem heyetinin görevi kapsamında olmayan uyuşmazlıklarda (parasal sınırı 10.390,00 TL ve üzerinde olan uyuşmazlıklar) dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması dava şartıdır. (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk)

Yukarıda belirttiğim zorunlu dava şartı olan uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvuru zorunlu olsa da taraflar arabuluculuk sürecine devam edip etmeme konusunda serbesttir.

Arabuluculuk görüşmelerinde arabulucu taraflara bir karar vermeleri konusunda dayatmada bulunamaz, onlara hukuki bilgi veremez, hukuki yardımda bulunamaz. Uyuşmazlığın çözümü için bir karar veremez. Arabulucu, kanun maddesinde de belirtildiği gibi, tarafların kendi kararları doğrultusunda aralarındaki uyuşmazlığı gidermeleri konusunda tarafları bir araya getirip aralarındaki iletişimi sağlayan kişidir.

Arabuluculuk görüşmelerinde amaçlanan menfaat, uyuşmazlığın taraflarının kendi iradeleri ile bir karara vararak anlaşmalarıdır. Anlaşma ile sonuçlanan arabuluculuk görüşmelerinde her iki taraf da kazanmaktadır. Uzun yargılama süreçlerine maruz kalmadan, yargılama masrafları ödemeden, psikolojik olarak yıpranmadan elde etmek istenilen menfaate en hızlı biçimde ulaşılabilmektedir.  Ayrıca uyuşmazlığın arabuluculuk yoluyla çözülmesi durumunda taraflar artık anlaştıkları konuda bir daha dava açamayacakları için yargının iş yükü de azalmaktadır.