İnsanların doğumdan itibaren aldığı ilk besin olan süt, başta gelişme çağındaki çocuklar olmak üzere 7’den 70’e herkesin vücudu için gerekli olan bütün besinleri dengeli olarak içinde bulunduran, vazgeçilmez bir besin kaynağıdır.
Süt, besleyici değeri çok yüksek olan bir besindir. İçeriğindeki proteinler, hastalıklardan korunmaya ve bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur. Hücreleri onararak özellikle bağırsak kanseri önlemeye yardımcıdır. Cilt üzerinde nemlendirici etki yaparak cildin yıpranmasını engeller, vücutta ödem yapan sıvıların toplanmasını önler. Kasları kuvvetlendirir, kemik erimesini engeller. Vitamin ve minerallerden oldukça zengin olan süt, tansiyonu düşürücü etkiye sahiptir. Aynı zamanda yağsız süt, kolesterolü düşürür. Süt proteininin kalitesi yüksektir. Yaklaşık %90’ı kullanılır. Süt proteininin büyük kısmı elzem aminoasitlerdir. Süt, kalsiyum ve riboflavininin (B₂ vitamini) en iyi kaynağıdır. Süt grubu besinler aynı zamanda protein, fosfor, potasyum, A ve D vitamininden de zengindir.
Bebeklikten yetişkinliğe geçiş süresinde kemik yapısına giren ve böylece gelişimi sağlayan süt, ilerleyen yaşlarda kemik yapısındaki kalsiyum yoğunluğunu korumak için tüketilmelidir. Yaşla beraber kemik yoğunluğunda azalmanın önüne geçebilmenin en iyi yolu kalsiyum ve D vitamini alımıdır. Günde 2-3 porsiyon (2-3 su bardağı) süt tüketimi önerilmektedir. D vitamini içinse en güzel kaynak güneştir.
Çocuklara sütün faydası
Süt, çocukların sağlıklı gelişmeleri için bütün beslenme ihtiyacını karşılayan kalsiyumu içerir. Doku yenilenmesinde büyük önem taşır. Kemik gelişimini arttırarak büyüme ve gelişmeyi sağlar. Ayrıca süt, içerdiği vitamin ve mineraller sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirerek çocukları hastalıklardan korur, sindirim sistemini düzenler.
Süt, mikroorganizmaların üremesi için çok iyi bir ortamdır bu nedenle çok kolay bozulur. Mümkünse günlük süt tüketilmelidir. Temiz olmayan sütle geçen hastalıkların başlıcaları tüberküloz, brusellozis, kuduzdur. Bu nedenle çiğ süt tüketilmemeli, kaynatılmalıdır. Fakat uzun süre kaynatılırsa vitaminleri azalır. Pastörize ve sterilize edilmemiş süt 4-5 dk kaynatılmalıdır. Daha sonra cam kavanoz içerisinde buzdolabında 1-2 gün içinde kullanılmalıdır. Pastörize süt buzdolabında açıldıktan sonra 2 gün içerisinde tüketilmelidir. UHT süt ise açılmadığı sürece oda sıcaklığında 4 ay saklanabilir, açıldıktan sonra buzdolabında 3-4 gün içinde tüketilmelidir.
Günde 2 bardak süt tüketilmesi 1-3 yaşındaki çocuğun kalsiyum ihtiyacını karşılarken, 9-18 yaş arasında kalsiyum ihtiyacının %40’ınısağlamaktadır. Günde 2 bardak süt tüketilmesi yetişkin bir bireyin günlük fosfor ihtiyacının yaklaşık % 50’sini, çinko ihtiyacının % 10’ununu sağlamaktadır.
Süt alerjisi nasıl ortaya çıkıyor?
İnek sütü içindeki proteine karşı vücutta gelişen tepkilere “inek sütü proteini alerjisi” denir. Sür alerjisi olan bireylerde genelde aile hikayesi vardır. İmmün sistemin tam gelişmemiş olduğu erken bebeklik-çocukluk döneminde özellikle inek sütü alerjileri görülür. Alerjik belirtiler; deri, mide-bağırsak ve solunum sistemleri olarak yoğunlaşır. Sıklıkla egzama veya deri döküntüleri, kramplar, karın ağrısı, kusma, ishal veya kabızlık olarak kendini gösterir.
Ne kadar içilmesi gerekiyor hem yetişkinler hem de çocuklar açısından?
Sağlıklı bireylerin yeterli ve dengeli beslenmesi için tüketilmesi önerilen süt miktarı yaş, cinsiyet ve fizyolojik duruma (büyüme ve gelişme dönemi, gebelik, emziklilik, yaşlılık) göre değişiklik göstermektedir.
USDA Besin Piramidi’nde yetişkin sağlıklı bir birey için süt ve süt ürünleri grubundan günde 2 -3 porsiyon (200-400 ml) tüketilmesi önerilirken; Ulusal Süt ve Süt Ürünleri Konseyi’nin yayınladığı Beslenme Rehberi’nde 2-4 (400-800 ml) porsiyon ve Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi’nde yetişkin bireylerin 2 porsiyon (bir porsiyon: bir orta boy su bardağı (200 ml), çocuklar, adölesan dönemi gençler, gebe ve emzikli kadınlarla menopoz sonrası kadınların 3-4 (600- 800 ml) porsiyon tüketmeleri önerilmektedir.
