Ortak velayet, anne ve babanın reşit olmayan çocuk üzerindeki haklarını küçüğün üstün menfaati ve gönüllülük esasına uygun şekilde, birlikte ve eşit olarak kullanmalarını sağlayan bir kurumdur.

Velâyet, kural olarak küçüklerin ve istisnai olarak kısıtlıların bakım ve korunmalarının sağlanabilmesi için, şahıs ve malları üstünde ana-babalarının sahip oldukları yükümlülük ve hakların bütünüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 336. maddesine göre evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velâyeti birlikte kullanır. Velâyet, ana ve babadan birinin ölümü halinde sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa ait olur. Ancak evliliğin boşanma ile sona erdiği hallerde de aynen evlilik devam ederken olduğu gibi, ana ve babanın velâyeti ortak bir şekilde kullanmalarının mümkün olup olmadığı son dönemlerde yoğun şekilde tartışılan bir konu haline gelmiştir.

Velâyet ile ilgili TMK hükümleri incelendiğinde, boşanma halinde ortak velâyetin gündeme gelmesine imkân tanıyan açık bir düzenlemenin bulunmadığı görülmektedir. Zaten ortak velâyet de Türkiye'de son zamanlarda üzerinde durulan bir konu haline gelmiştir. Türk hukukunda ortak velâyete ilişkin ilk mahkeme kararı İzmir 4. Aile Mahkemesi tarafından 27 Mayıs 2009 tarihinde anlaşmalı bir boşanma davasında verilmiştir.

Türkiye’nin taraf olduğu bazı uluslararası antlaşmalar çerçevesinde boşanma halinde ortak velâyete hükmedilebilmesinin Türk hukukuna girmiş olduğu da belirtilmektedir. Zira Anayasa’nın 90. maddesinin son fıkrasında usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmaların kanun hükmünde olduğu ve usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda uluslararası antlaşma hükümlerinin esas alınması gerektiği belirtilmiştir. Boşanma halinde ortak velâyete hükmedilebilmesine imkân tanıyan uluslararası antlaşmalara Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme örnek gösterilmektedir.

Hâkim tarafından ortak velayete hükmedilmesi halinde anne ve baba çocuğun eğitimi, sağlığı bakımı ve gözetimi gibi konularda eşit derecede sorumludurlar ve bu konularda ortak karar alarak temsil hakkını ortak kullanacaklardır.

Ortak velayet şartlarının en başında ise; ortak velayetin çocuğun menfaatine ve üstün yararına uygun olması gerekmektedir. Ortak velayet şartları arasında yer alan diğer bir husus ise; anne babanın ortak velayeti talep etmesidir. Ortak velayet kararı verilmesi için gerekirse çocuğun görüşünün alınmasının yanı sıra, uzman görüşleri de alınacaktır. Ortak velayet konusunda hâkimin takdir yetkisi olduğu için ortak velayet şartları detaylı bir şekilde değerlendirildikten sonra ortak velayet hakkında bir karar verilecektir.